CBAP (Certified Business Analysis Professional) to jeden z najlepiej rozpoznawanych certyfikatów z analizy biznesowej na świecie, a zarazem jeden z najtrudniejszych do pozyskania. W Polsce w tej chwili (grudzień 2023) jest niecała setka analityków posiadających CBAP. Certyfikat jest wydawany przez IIBA (International Institute of Business Analysis) i w dużej mierze opiera się na znajomości BABOKa (Business Analysis Body of Knowledge). Poniżej opisuję jak wygląda podejście do egzaminu oraz moją ścieżkę przygotowań.
Moja droga
W moim przypadku pozyskanie CBAP zajęło trochę czasu, bo pierwsze plany zrodziły się już w 2018 roku. Wtedy planowałem podejście do CCBA (Certification of Capability in Business Analysis, drugi z certyfikatów od IIBA). Ostatecznie w 2019 roku podszedłem do ECBA (Entry Certificate in Business Analysis, więcej w tym temacie znajdziecie tutaj). Do planowania CBAPa wróciłem w zeszłym roku, w sumie za sprawą bardzo fajnego szkolenia u Agnieszki Balcerzak (dzięki! :) ). No i ostatecznie w drugiej połowie tego roku (2023) podszedłem do egzaminu. Myślę, że dla mnie była to ścieżka idealna. Pozyskanie ECBA, oswojenie się z BABOKiem i kilka lat więcej doświadczenia zawodowego na pewno się przydały. Polecam taki scenariusz. Dodatkowo, jeżeli zastanawiasz się nad wyborem pomiędzy CCBA a CBAP, wybierz ten drugi :) (oczywiście jeśli spełniasz kryteria). Egzamin nie jest znacząco trudniejszy, praktycznie ten sam materiał do opanowania, a jednak otrzymujesz najwyższy certyfikat, który jest już mocno rozpoznawany. Ja na początku bałem się bardzo samego egzaminu i tych przygotowań, ale finalnie okazało się to nie takie straszne, a przy tym satysfakcja ogromna :)
Koszty
Dobra to teraz porozmawiajmy o pieniądzach. W przypadku certyfikacji IIBA koszty są niestety dosyć istotne. Przyznam szczerze, że dla mnie to też był jeden z czynników, który zaważył nad wyborem ECBA zamiast CCBA tych kilka lat temu. Jeżeli mówimy o CBAP to trzeba liczyć się z takimi kosztami*:
- członkostwo w IIBA - 89$
- opłata aplikacyjna - 145$
- opłata za egzamin - 350$
w sumie ok. 585$. Jeżeli nie jesteś członkiem IIBA te koszty są jeszcze większe, dlatego warto wykupić członkostwo. Do tego należy doliczyć materiały do przygotowań, które warto pozyskać, np. próbne egzaminy z Watermark (więcej szczegółów poniżej) w cenie ok. 100$.
Certyfikat ważny jest przez 3 lata, po tym czasie należy go odnowić, a to z kolei koszt ok. 85$ dla członków IIBA.
Summa summarum niestety wychodzi spora kwota. Natomiast jest to dobra inwestycja we własny rozwój, która w miarę szybko się zwraca (jeszcze do tego wrócę poniżej).
*wszystkie aktualne cenniki znajdziecie na stronie IIBA.
Przygotowania
Żeby przystąpić do CBAP należy spełnić poniższe warunki:
- Posiadać co najmniej 7500 godzin doświadczenia zawodowego w zakresie analizy biznesowej w ciągu ostatnich 10 lat.
- W ramach tego doświadczenia, co najmniej 900 godzin w 4 z 6 obszarów wiedzy BABOK® Guide, łącznie co najmniej 3600 z wymaganych 7500 godzin.
- Ukończyć co najmniej 35 godzin (PDU) rozwoju zawodowego w ciągu ostatnich 4 lat.
- Przedstawić dwie referencje.
Powyższe trzeba wprowadzić do formularza rejestracyjnego na stronie IIBA. Do referencji można podać przełożonego lub osobę posiadającą certyfikat CBAP.
Na przygotowania do egzaminu należy poświęcić co najmniej 3 miesiące i to systematycznej pracy. Materiału jest tak dużo, że ciężko to ogarnąć w krótszym terminie. Od czego zacząć? Dobrze zacząć od jakiegoś szkolenia wprowadzającego ogólnie do BABOKa, jego struktury, kluczowych elementów i najistotniejszych obszarów. Nie polecam rozpoczynać od studiowania książki od deski do deski, nie jest to łatwa lektura. Szkolenie pomaga zrozumieć jak najlepiej pracować z książką. Jeżeli decydujecie się na przygotowania we własnym zakresie, warto zacząć od The Business Analysis Standard, który jest swego rodzaju streszczeniem BABOKa wydawanym przez IIBA, jako członek organizacji ma się do niego dostęp. Jest to dobre wprowadzenie i nie odstrasza ilością stron, ok. 60. W mnie dobrze sprawdziły się też darmowe webinary na Youtube, można tam znaleźć dużo wartościowych treści. Ja znalazłem całkiem solidne filmy opisujące z wyjaśnieniem wszystkie 6 obszarów wiedzy z BABOKa. Jest też sporo filmików ze wskazówkami na co zwracać uwagę na egzaminie oraz z wyjaśnieniem poszczególnych grup pytań. W sieci znajdziecie też obszerne study guide dedykowane pod egzamin, np. od Hansa Jonassona czy Susan Weese, ale mi osobiście niezbyt to podeszło i w późniejszym etapie skupiłem się na samej książce.
Oczywiście cała dokumentacja jak i sam egzamin są w języku angielskim, warto zwrócić na to uwagę, ponieważ mimo wszystko jest to jakieś wyzwanie. Czasami słownictwo okazuje się niełatwe i może powodować niezrozumienie. Ciekawostka: dużo materiałów wideo jest nagrana przez Hindusów, więc trzeba się przyzwyczaić do hinglish :)
Przechodząc przez ten cały materiał dobrze jest robić sobie notatki, szczególnie w formie graficznej, łącząc sobie obrazowo poszczególne obszary. Pomaga to zrozumieć korelacje pomiędzy obszarami wiedzy, a tym samym ułatwia umiejscowienie pytań egzaminacyjnych w konkretnym obszarze.
Zakres egzaminu dotyka wszystkich 6-iu obszarów wiedzy z BABOKa, ze szczególnym naciskiem na Requirements analysis and design definition. Trzeba dobrze znać poszczególne taski, elementy wejściowe i wyjściowe, oraz mieć ogólne pojęcie o interesariuszach, wskazówkach/ narzędziach oraz technikach. Istotnym elementem jest też Business Analysis Core Concept Model oraz umiejętności analityka opisane w książce. Można natomiast zupełnie pominąć Perspektywy.
No i ostatni element, ale nie mniej istotny, to przykładowe testy egzaminacyjne. Tutaj prym wiedzie Watermark Learning, gdzie mamy obszerny zestaw testów różnego rodzaju: cząstkowe testy per obszar wiedzy, z wyborem ilości pytań, czy pełne egzaminy (120 pytań). Pytania są bardzo dobrze dobrane i odwzorowują mechanikę samego egzaminu dając przy tym wyjaśnienie do każdej odpowiedzi. Pakiet dostępu do pytań testowych na miesiąc kosztuje ok 100$. Żeby konkretnie przećwiczyć materiał warto przerobić ponad 1000 pytań...a to zajmuje trochę czasu. Dlatego dobrze to sobie rozplanować, np. w ostatnim miesiącu po 50 pytań codziennie i jeden pełny egzamin w tygodniu.
Egzamin
Egzamin w formie online składa się ze 120 pytań i trwa 3,5 h. W trakcie egzaminu można skorzystać z jednej przerwy (max. 15 min), ale czas nie jest zatrzymywany. Natomiast ciężko skorzystać z tej przerwy, bo zwyczajnie nie wystarcza na to czasu :) Na egzamin zapisujemy się poprzez platformę PSI Exams, termin można wybrać dowolnie, może to też być niedziela. Przed terminem trzeba sprawdzić odpowiednie ustawienia komputera i przeglądarki. W dniu egzaminu trzeba zalogować się odpowiednio wcześniej (co najmniej 30 minut), ponieważ na kamerze bardzo szczegółowo weryfikowane jest otoczenie w pokoju i wokół biurka, gdzie nie może być żadnych zbędnych elementów. Ja musiałem wygrzebywać wszystkie szpargały z półki pod biurkiem. Nie zapomnijcie też o dowodzie osobistym. Można przy sobie mieć dwie czyste kartki (trzeba je potem zniszczyć przed kamerą, nawet jak nie były używane :) ), długopis i szklankę wody.
Pytania dzielą się na dwie kategorie: krótkie (ok. pół strony treści, ok. 80 pytań) i oparte na scenariuszach (tutaj treść scenariusza może zająć nawet 3 strony, pytań jest ok. 40). Wszystkie pytania są zamknięte, jedna właściwa odpowiedź spośród 4 opcji. Dobra wiadomość jest taka, że czasem wystarczy tylko pobieżnie przejrzeć scenariusz i przeczytać samo pytanie i wiadomo o co chodzi. Zła wiadomość - te krótkie pytania bywają bardziej rozbudowane niż przykładowe na Watermark. U mnie było tak, że na próbnych dobrze radziłem sobie z czasem, a na finalnym egzaminie ledwo się wyrobiłem. O powrocie do pytań gdzie miałem wątpliwości nie było mowy. W czasie egzaminu jesteśmy obserwowani poprzez kamerkę, nie można czytać na głos, ani zasłaniać ust ręką. Te 3.5 godziny mijają szybko, ale jest to bardzo intensywna praca.
Nie ma jasno zdefiniowanego progu do zaliczenia, ale szacuje się, że potrzeba mieć 70% poprawnych odpowiedzi. Podobnie jak w przypadku ECBA, po zakończeniu egzaminu komunikat o wyniku jest dosyć lakoniczny, natomiast bardzo szybko (w ciągu 2-3 godzin) na maila przychodzi oficjalne potwierdzenie i link do certyfikatu. Można odetchnąć i celebrować :) Do certyfikatu dostajemy bagde jak poniżej:
Re-certyfikacja
Tak jak wspominałem CBAP jest ważny przez 3 lata, po tym czasie należy dokonać re-certyfikacji. Polega ona w dużym skrócie na opłaceniu odpowiedniej kwoty i zebraniu 60 punktów CDU. Punkty zbieramy za udział w webinarach czy innych aktywnościach organizowanych przez IIBA lub poprzez uczestnictwo w akredytowanych szkoleniach. Tego tematu nie zgłębiałem jeszcze zbyt szczegółowo, za 3 lata wrócę z większymi szczegółami :)
Podsumowanie
Podsumowując ten już nieco przydługi wywód, stwierdzam, że CBAP jest trudnym egzaminem i wymaga dużo nauki i determinacji. Natomiast jest to cel do osiągnięcia (tylko nie planujcie nauki w wakacje, szkoda ciepłych wieczorów na siedzenie nad BABOKiem :) ). Koszty są spore, ale certyfikat jest ceniony przez wiele organizacji, szczególnie zagranicznych i może być przepustką do fajnej pracy. Wielu rekruterów na Linkedin poszukuje analityków z CBAPem. Dodatkowo jest to zdobywanie usystematyzowanej wiedzy, która przydaje się w codziennej pracy. Jednym słowem: warto.
Jeżeli macie jakieś pytania do przygotowań czy samego egzaminu, zapraszam do kontaktu. Chętnie pomogę.
Powodzenia :)
